Vừa đặt chân tới cổng làng, anh đã nghe tiếng cô Hương Lan đang ngân nga bài Hồn quê trên chiếc loa phát thanh của xã mình. Hai mươi năm rồi nhưng bài ca năm ấy với anh vẫn còn vẹn nguyên như cũ. Chính là giai điệu em thường bắt anh ca mỗi khi nhớ quê trong buổi chiều Cali đầy nắng. Em còn nhớ chứ?
Em theo anh qua những cánh đồng thơm lúa Việt Nam
Nơi bao năm xa cách tưởng chừng hôm nay lớn dần
Trong khoảnh khắc này, anh sợ sự vồ vập của chính mình sẽ làm tan biến những xúc cảm thiêng liêng mà hơn hai chục năm nay cả em và anh cùng cố gắng lưu giữ. Anh đứng chôn chân ở cổng làng mà lòng đầy nuối tiếc, nhớ nhung. Giá mà em có thể bỏ Cali mà về quê cùng anh thì hạnh phúc nhỉ?
…Lòng buồn vời vợi xa xôi
Gợi lại kỉ niệm khôn nguôi
Thương khói lam ban chiều và mái tranh thuở còn nằm nôi…
Trong những buổi chiều Cali đầy nắng gió cùng em, đã hàng trăm, hàng ngàn lần anh mường tượng ra cái cảnh: chúng mình cùng nhau nhìn làn khói chiều nhè nhẹ lan ra từ từng góc bếp phảng phất mùi rơm rạ, anh đứng hít hà cái hương thơm thoang thoảng của những hạt lúa đang trổ đòng còn em sẽ ngắm nghía cho thỏa nỗi nhớ những mái nhà tranh vách đất xưa cũ.
Vậy mà giờ đây, khi một mình đứng ở cổng làng, anh mới thảng thốt nhận ra rằng anh chỉ đang nhớ quê của ngày thơ bé. Như người ta vẫn nói, hình như anh đang “đứng giữa quê hương mà lòng thấy nhớ quê hương” em ạ.
…Cây me che bóng mát mỗi chiều ta đứng chờ nhau
Dư âm xưa như ngỡ sống lại tỏng giây phút đầu
Lời nào ngọt ngào cho nhau
Tình nào hò hẹn mai sau
Thôi hãy xem như cuộc đời, cố quên chìm vào lãng sâu!
Anh tìm về hàng me già năm ấy anh đứng đợi em mỗi lúc tan trường. Em ngượng ngùng trong tà áo trắng và nhìn anh với cái nhìn tinh nghịch. Anh đứng đây, bên cây me hiện tại mà nhớ hàng me và em của quá khứ. Nhớ cô học trò anh từng thương năm ấy. Anh nhớ cả những lời hẹn ước chúng mình từng trao nhau. Em sẽ cùng anh xây dựng hạnh phúc mang tên hai đứa. Nhưng hình như người ta sinh ra câu hứa để tạo điều kiện cho mình thất hứa thì phải. Sau cùng, tất cả chỉ còn là quá khứ chỉ còn mỗi mình anh nhớ nhung.
… Những năm tháng xa rời bạn bè
Nhớ thương quá cây phượng ngày hè
Mùa nước trôi điên điển trổ bông
Bao nhiêu buồn vui ôm trọn vào lòng…
Và em biết không, lũ bạn ngày xưa của mình đã lớn lên, trưởng thành và già đi theo năm tháng. Vậy mà anh cứ tưởng chúng vẫn mãi bé bỏng ở cái tuổi đôi mươi lúng liếng, trong vắt ngày nào. Thằng cu đen đầu đầy chóc ghẻ năm xưa giờ đã làm bố hai đứa trẻ, con tí sủn ngày ất giờ đã sắp làm bà ngoại rồi. Còn chúng mình nữa. Em có nhận ra chúng mình đã già từ lúc nào không em?
…Quê hương em con gái áo bà ba gánh mạ non
Câu ca dao trên lúa bốn ngàn năm hơn vẫn còn…
Mỗi một hình ảnh quê nhà trong kí ức của anh đều thân thương quá đỗi, hiền lành quá đỗi, khiến người tha phương – là anh bỗng bâng khuâng khi trở về quê hương của hiện tại. Hình như cảnh vật vẫn chẳng khác hai mươi năm về trước là bao. Vẫn còn những cô gái đôi mươi mang áo bà ba màu tím thủy chung ra đồng làm rẫy. Câu hò năm ấy chẳng bớt ngọt ngào đi chút nào em ạ. Có lẽ chỉ một mình anh khác, lớn lên, đi qua bao sóng gió thăng trầm nơi đất khách và không còn em bên cạnh.
Còn ruộng đồng mùi thơm rơm
Đường về nhà càng vui hơn
Ta hãy đong cho thật đầy
Chén tình đậm đà mến thương!
Em nói đúng. Chỉ có những đứa con xa quê lâu ngày mới phát hiện ra được vẻ đẹp dịu dàng, chân phương của ruộng đồng, cây cỏ. Đi nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người, sống tại nhiều vùng đất khác nhau anh càng thấm thía: chẳng có nơi nào bình yên và thân thuộc như hai tiếng Quê hương của chúng mình.
Chàng trai trong bài hát đang hân hoan trở về quê nhà cùng người con gái mình thương. Còn anh, anh trở lại quê mình bằng sự hoài niệm tuổi trẻ, vắng em.
Quỳnh Nguyễn
